Chłodnik litewski jest wpisany na listę produktów tradycyjnych w województwie podlaskim w kategorii „Gotowe dania i potrawy”. Na ile ma rodowód litewski, a na ile polski trudno dziś jednoznacznie stwierdzić. Z pewnością od dawna był znany na ziemiach należących kiedyś do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a zajadali się nim bohaterowie „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza. Kuchnia staropolska przenikała na Litwę i na odwrót, nic więc dziwnego, że ta smakowita zupa pojawia się w tradycyjnych polskich książkach kucharskich na przestrzeni kolejnych stuleci. Dziś jest popularna na Sejneńszczyźnie, gdzie zamieszkuje mniejszość litewska, ale nie tylko.
Przepis w kilku wersjach
Podstawą chłodnika litewskiego są buraki, a najlepiej ich młoda wersja, czyli botwinka. Istnieje kilka wersji przepisu – gotuje się je albo w wodzie, albo w bulionie (warzywnym bądź drobiowym). Różne są też podejścia do śmietanowej bazy. W zależności od konsystencji, jaką chcemy osiągnąć, można wykorzystać kefir, maślankę, śmietanę, jogurt naturalny lub zsiadłe mleko, łącząc je w różnych proporcjach. Niektóre receptury zalecają dodawanie czosnku lub chrzanu, ale nie są to składniki obowiązkowe. Aby zupa nie straciła intensywnej barwy, a jednocześnie by zyskała lekko kwaskawy smak, używa się soku z cytryny. Można go zastąpić octem lub posiekanymi liśćmi szczawiu. Dawniej dodatkiem do chłodnika litewskiego były szyjki rakowe, dziś wyparły je jaja gotowane na twardo.
Bez jaja ani rusz
Jajko nie tylko wzbogaca smak chłodnika, ale również staje się jego ozdobą. Ugotowane na twardo, pokrojone na pół lub w ćwiartki będzie apetycznie dekorowało potrawę, pięknie kontrastując z różową zupą i zielonymi ziołami. Choć ugotowanie jaj wydaje się banalnie proste, warto zwrócić uwagę na kilka szczegółów, aby prezentowały się one nienagannie.
– Jaja najlepiej wyjąć z lodówki trochę wcześniej, aby miały temperaturę pokojową – radzi Tomasz Jokiel, ekspert marki Fermy Drobiu Jokiel. – Zalewamy je zimną wodą i ustawiamy palnik na taką moc, aby woda delikatnie się gotowała, ale nie bulgotała nadmiernie. Czas gotowania zależy przede wszystkim od wielkości jajka. Można przyjąć, że jaja w rozmiarze S gotujemy przez około 8 minut od chwili, gdy woda zacznie wrzeć, rozmiar M potrzebuje ok. 9 minut, a rozmiar L do 10 minut. Pamiętajmy, żeby jajek nie gotować zbyt długo, ponieważ wokół żółtka może pojawić się ciemna obwódka. Po ugotowaniu jaja schładzamy. Nie czekamy jednak z ich obieraniem do całkowitego wystudzenia, ponieważ zimne jajka gorzej się obierają.
PRZEPIS NA CHŁODNIK LITEWSKI Z JAJKIEM
Składniki:
4 jaja M lub L Fermy Drobiu Jokiel
500 ml bulionu warzywnego lub drobiowego
400 g kefiru
400 g śmietany 12%
2 pęczki botwinki
3 ogórki gruntowe
5 rzodkiewek
2 łyżki posiekanego szczypiorku
2 łyżki posiekanego koperku
2 łyżki soku z cytryny
sól, pieprz
Botwinkę myjemy, odkrajamy buraczki, obieramy i kroimy na plasterki. Łodygi i liście siekamy. Przygotowujemy bulion, a następnie wkładamy do niego pokrojone w plastry buraczki. Gotujemy ok. 10 minut, do miękkości. Dodajemy posiekane liście i gotujemy kolejne 5 min. Dodajemy sok z cytryny i zostawiamy do ostudzenia, a w tym czasie kroimy w kosteczkę ogórki oraz rzodkiewkę. Pokrojone warzywa posypujemy solą i odstawiamy na 10 min. Ostudzony wywar z botwinką łączymy z kefirem i śmietaną. Następnie dodajemy pokrojone, świeże warzywa oraz koperek i szczypiorek. Doprawiamy solą i pieprzem. Całość mieszamy i odstawiamy do lodówki. Chłodnik podajemy schłodzony, nie podgrzewamy. Przed podaniem gotujemy jaja na twardo, kroimy na pół i wkładamy do każdego talerza. Całość posypujemy świeżym koperkiem i szczypiorkiem.
