Nowotwór na rozwój psychospołeczny młodych
Diagnozę nowotworową uznaje się za wydarzenie krytyczne w życiu młodego człowieka. W jej wyniku pacjenci odczuwają nie tylko cierpienie fizyczne, ale także emocjonalne, które odbija się na ich samopoczuciu i sprawności fizycznej. Choroba staje się nieodłączną częścią życia adolescenta, a zmiany, które w nim zachodzą na skutek jej przeżywania, wpływają na jego tożsamość, osobowość, relacje z innymi, światopogląd i plany życiowe.
– Choroba onkologiczna głęboko oddziałuje na rozwój psychospołeczny osoby młodej, obejmując szereg skutków, które mogą wpłynąć na dalsze jej życie. Doświadczają oni takich uczuć jak strach, smutek, wstyd czy poczucie osamotnienia, a także spadek samooceny. Nastolatki czy młodzi dorośli często przejawiają obawę o wygląd własnego ciała, mają również trudności z zaakceptowaniem zmian, jakie nastąpiły w ich wyglądzie wskutek chemioterapii czy operacji. Może to wywołać depresję, stany lękowe, a także zaburzenia odżywiania. Obawa przed odrzuceniem i niezrozumieniem ze strony rówieśników może prowadzić do unikania kontaktów społecznych, co zwiększa ryzyko izolacji i osamotnienia. Ponadto młodzi ludzie mogą doświadczać chronicznego stresu i zaburzeń lękowych na skutek obawy przed nawrotem choroby czy śmiercią – wyjaśnia mgr Joanna Pruban, psychoonkolog z Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Instytutu Matki i Dziecka.
W okresie dorastania młodzi ludzie przywiązują bardzo dużą wagę do relacji interpersonalnych i kontaktów z rówieśnikami. Identyfikacja z grupą rówieśniczą spełnia ważną funkcję – między innymi pomaga nastolatkowi w budowaniu wizji świata i swojego miejsca w nim, a także zaspokaja jego potrzebę przynależności i akceptacji[2]. Proces leczenia to często okres długich pobytów w szpitalu co może powodować utratę kontaktu z przyjaciółmi, poczucie osamotnienia lub odrzucenia, a w dłuższej perspektywie trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji rówieśniczych. W tej sytuacji kluczową rolę mogą odegrać szkoła i koledzy, wykorzystując np. cyfrowe narzędzia do komunikacji, które umożliwiają uczniowi uczestniczenie w lekcjach oraz organizowanie spotkań on-line z rówieśnikami. Takie działania pomagają zachować poczucie przynależności i wspierają psychiczne zdrowie młodego pacjenta, co jest niezwykle ważne w procesie leczenia i powrotu do normalności. Ważne jest również, aby nauczyciele na bieżąco byli informowani o stanie zdrowia ucznia, a w trakcie jego hospitalizacji utrzymywali z nim regularny kontakt. Istotne jest także, aby wiedzieli, w jaki sposób rozmawiać z pozostałymi uczniami o chorobie kolegi i umiejętnie wspierali jego samego, aby nie czuł się odizolowany od grupy rówieśników.
Płodność a choroby onkologiczne
Innym trudnym dla młodego człowieka aspektem choroby może być jego przyszła płodność. Leczenie onkologiczne, takie jak chemioterapia, radioterapia, czy chirurgiczne usunięcie narządów płciowych, może wpłynąć na możliwości rozrodcze. Ta kwestia jest szczególnie ważna, ponieważ wiele osób w młodym wieku jeszcze nie zastanawia się nad założeniem rodziny. Warto wiedzieć, że współczesna medycyna oferuje metody ochrony i zachowania płodności przed rozpoczęciem leczenia, co powinno być ważnym elementem konsultacji z onkologiem.
Długofalowe skutki leczenia
Nastolatki i młodzi dorośli po zakończeniu leczenia często zmagają się z długoterminowymi skutkami choroby, takimi jak zmęczenie, problemy z koncentracją lub niepełnosprawność. Te następstwa mogą wpływać na jakość ich życia, a także znalezienie i utrzymanie zatrudnienia. Długie przerwy w edukacji, a także potrzeba regularnych wizyt kontrolnych, mogą utrudniać młodym ludziom wejście na rynek pracy. Pracodawcy wciąż niezbyt przychylnie patrzą na osoby z długą historią choroby, a w przypadku osób z orzeczeniem o niepełnosprawności, często w ogóle nie podejmują się współpracy.
– Aby zniwelować negatywne skutki nowotworu, ważne jest zapewnienie młodym ludziom odpowiedniego wsparcia psychologicznego i społecznego, a także budowanie świadomości w społeczeństwie, aby zmniejszyć stygmatyzację i izolację osób doświadczających choroby onkologicznej. Regularne sesje z psychologiem, czy udział w grupach wsparcia mogą pomóc im w radzeniu sobie z emocjami i zmianami wywołanymi chorobą, zmniejszając poczucie odmienności i wspierając integrację z rówieśnikami, powrót do szkoły czy podjęcie zatrudnienia – podpowiada mgr Joanna Pruban, psychoonkolog z Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Instytutu Matki i Dziecka.
1: https://onkologia.org.pl/pl/raporty
2: Oleszkowicz A., Senejko A. (2012). Dorastanie. W: J. Trempała (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnicto Naukowe PWN.
3: https://imid.med.pl/pl/dzialalnosc-kliniczna/dzialkliniczna/kliniki/klinika-onkologii-i-chirurgii-onkologicznej/leczenie-guzow-kosci
Dr hab. n. med., prof. IMiD Anna Raciborska
Specjalistka pediatrii, onkologii i hematologii dziecięcej. Jest absolwentką II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny), a także absolwentką wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Od 2003 jest związana z Instytutem Matki i Dziecka w Warszawie, gdzie od 2017 pełni funkcję kierownika Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej, a także członka Rady Naukowej IMiD. Jednym z głównych celów jej pracy zawodowej jest poprawa wyników leczenia pierwotnych nowotworów kości oraz chorób z kręgu histiocytoz. Anna Raciborska jest otwartą i łamiącą stereotypy lekarką, a onkologia dziecięca jest jej pasją. W swojej pracy łączy doświadczenie dynamicznej i rzeczowej specjalistki z empatią kobiety i matki.
mgr Joanna Pruban
Absolwentka wydziału psychologii Uniwersytetu SWPS w Warszawie oraz wydziału pedagogiki UKSW w Warszawie. Ukończyła studia podyplomowe na Uniwersytecie Warszawskim z zakresu treningu kreatywności oraz arteterapii dla dzieci i dorosłych, a także kierunek Psychoonkologia na Uniwersytecie SWPS. Posiada 18-letnie doświadczenie w pracy w Klinice Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka, gdzie od 2014 r. prowadzi również Poradnię Psychoonkologiczną. W ramach praktyki zawodowej przeprowadza konsultacje oraz terapie psychologiczne, pracuje indywidualnie z dziećmi, młodzieżą i dorosłymi. Jest wykładowcą i prowadzącą ćwiczenia dla studentów z psychologii rozwojowej, organizuje warsztaty oraz szkolenia dla różnych grup zawodowych. Autorka artykułów naukowych i poglądowych, uczestniczka oraz prelegent licznych konferencji medycznych, zaangażowana w działalność popularyzującą wiedzę z zakresu psychoonkologii.
