Badanie „Talerz Polaka – Nawyki żywieniowe polskiego społeczeństwa” miało na celu scharakteryzowanie nawyków i preferencji Polaków w zakresie odżywiania oraz spożycia mięsa w kontekście ochrony klimatu i planety. Jego wyniki wskazują, że polskie społeczeństwo można skategoryzować według następujących segmentów: Zaniepokojonych, Obojętnych, Zaangażowanych, Aktywnych i Denialistów. Badanie pozwoliło na zidentyfikowanie barier dla zmian w żywieniu w kierunku diety planetarnej. Należą do nich ceny produktów, które są opisane jako ekologiczne oraz przyzwyczajenia i przekonania, np. dotyczące gorszego smaku tych produktów1.
– Zachęcanie do próby zmiany nawyków żywieniowych w kierunku diety planetarnej to nieodłączny element zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego. Warto podkreślić, że w jego ramach ważne jest nie tylko utrzymanie dostępu do zdrowej żywności, ale też dbanie, by jej produkcja miała możliwie jak najmniejszy negatywny wpływ na środowisko. Wyniki badania pokazały, że większość naszego społeczeństwa ma świadomość konieczności podejmowania działań na rzecz planety, jednak nadal jest jeszcze sporo do zrobienia na tym polu. Tym ważniejsze są inicjatywy takie jak prowadzony przez nas think tank – komentuje dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, jeden z członków-założycieli platformy badawczo-eksperckiej „Żywność dla Przyszłości”.
Badanie pozwoliło wyodrębnić następujące grupy:
-
38 proc. – Zaniepokojeni – osoby, które są świadome problemów ochrony środowiska oraz klimatu. Wyrażają gotowość na wyrzeczenia i większe zaangażowanie, ograniczają zużycie wody, prądu czy praktykują używanie wielorazowych toreb.
-
27 proc. – Obojętni – to grupa społeczna, która dostrzega konsekwencje zmiany klimatu, ale nie chce rezygnować ze swojej wygody. Skupia się na dobrostanie ludzi, którzy powinni mieć dostęp do taniej, czystej energii i móc korzystać z dobrobytu.
-
16 proc. – Zaangażowani – jej przedstawiciele uważają, że katastrofa klimatyczna i ochrona środowiska to obecnie jedne z największych wyzwań ludzkości. Ograniczają korzystanie z samochodu, preferują wodę z kranu i dbają o niemarnowanie żywności. Ta grupa jest gotowa płacić więcej lub zrezygnować z wygody na rzecz ograniczenia negatywnego wpływu na klimat.
-
12 proc. – Aktywni – według tej grupy zmiana klimatu jest priorytetowym zadaniem do rozwiązania dla ludzkości, sami angażują się w działania pro środowiskowe.
-
7 proc. – Denialiści – to osoby, które ignorują problemy środowiska naturalnego, nie chcą się angażować w działania pro środowiskowe i postulują skupienie się na dobrobycie oraz jego zwiększaniu.
Jak wynika z badań, do naturalnych odbiorców diety planetarnej należą respondenci zaliczający się do grupy Aktywiści (12% populacji). Konsumenci z grona Zaangażowanych i Zaniepokojonych (w sumie 54%) również są otwarci na zaakceptowanie takiej diety. Nadal jednak deklarowana dieta może być określona jako tradycyjna, stosunkowo niedużo osób deklaruje ograniczenie spożycia mięsa i nabiału. Sięganie po roślinne zamienniki białek zwierzęcych nie jest powszechne.
– Większość konsumentów jest otwarta na włączanie do swojej diety produktów, które ograniczają wpływ środowiskowy. Jednak nadal wielu Polaków opiera swoje żywienie na diecie tradycyjnej. Dlatego ważną misją jest uświadamianie, że dieta fleksitariańska zmniejsza ryzyko chorób dietozależnych, zatem nie tylko jest bardziej przyjazna dla planety, ale też dla nas, jako konsumentów – zauważa prof. Ewelina Hallmann.
Ustalenia ekspertów wskazują, że w upowszechnieniu produktów pochodzenia roślinnego ważnymi czynnikami są przyjaźniejsze ceny oraz promowanie przepisów, które ułatwią komponowanie posiłków zgodnie z zasadami diety planetarnej. Konieczność edukacji w tym zakresie jest widoczna, także mając na uwadze trendy konsumenckie.
– Obraz trendów dotyczących systemu żywieniowego jest niejednoznaczny. Z jednej strony konsumenci będą oczekiwali od producentów transparentności i oferty, która uwzględnia wartości związane z ochroną planety. Jednocześnie rośnie zagubienie związane z oceną wpływu poszczególnych rodzajów żywności na zdrowie czy środowisko – stwierdza Monika Borycka, badaczka trendów, analityczka innowacji i specjalistka w zakresie studiów nad przyszłością.
Żywność dla Przyszłości to pionierska platforma badawczo-ekspercka, która łączy tematy zdrowia i odpowiedniego żywienia z troską o środowisko i bezpieczeństwo żywnościowe. Wśród założycieli think tank’u, są: dr hab. inż. Zbigniew Karaczun, specjalizujący się w tematyce ochrony środowiska, klimatu, sozologii, polityki ekologicznej, prof. dr hab. Ewelina Hallmann, zajmująca się naukami rolniczymi, szczególnie w zakresie technologii żywności i żywienia, przede wszystkim żywności ekologicznej oraz Monika Borycka, ceniona badaczka trendów, analityczka innowacji i specjalistka w zakresie studiów nad przyszłością. Konsultantką merytoryczną jest dr Katarzyna Wolnicka, ekspertka w zakresie żywności i żywienia. Eksperci prowadzą interdyscyplinarne badania w obszarze przyszłości żywienia i jego wpływu na zdrowie Polaków i środowisko naturalne
Inicjatorem powołania think tank’u jest grupa spółek DANONE, która dostarcza wiedzę w zakresie żywieniowych zachowań konsumenckich. Zaangażowanie w rozwój tej inicjatywy, to kolejny etap realizacji przez spółki DANONE podwójnego zobowiązania na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego, w tym pozytywnego wpływu na zdrowie ludzi i kondycję planety, a także strategii One Planet. One Health, w ramach której firma zachęca konsumentów do podejmowania właściwych wyborów żywieniowych – dobrych zarówno dla zdrowia, jak i środowiska.
Raport można pobrać tu: https://www.bit.ly/3MXe38S
Autorzy raportu
Prof. Ewelina Hallmann jest profesorem nauk rolniczych w zakresie technologii żywności i żywienia, specjalizuje się w tematyce żywności ekologicznej. Jako pracownik Instytutu Nauk o Żywieniu Człowieka SGGW, Katedry Żywności Funkcjonalnej i Ekologicznej drobiazgowo bada różnice pomiędzy żywnością ekologiczną oraz tą pochodzącą z produkcji konwencjonalnej. Szczególną uwagę poświęca także wpływowi żywności ekologicznej na zdrowie ludzi i zwierząt, rozwojowi rolnictwa ekologicznego oraz promowaniu wiedzy na temat żywności ekologicznej. Pomysłodawczyni nowoczesnych metod analizy żywności. W pracy dydaktycznej stara się pokazywać studentom, że dobór odpowiednich narzędzi, technik i metod badawczych jest kluczowy dla otrzymania rzetelnych informacji o analizowanym surowcu czy produkcie. Profesor Ewelina Hallmann jest współrealizatorką krajowych i międzynarodowych projektów badawczych oraz autorką ponad 240 naukowych i popularnonaukowych publikacji.
Dr hab. inż. Zbigniew Karaczun jest profesorem w Katedrze Ochrony Środowiska i Dendrologii SGGW w Warszawie. Prowadzi badania w zakresie polityki klimatycznej i ekologicznej, integracji ich celów do polityki rolnej i strategii rozwoju gospodarczego, a także dotyczące procesu europeizacji polskiej polityki ochrony środowiska oraz zarządzania ochroną środowiska. Jest współzałożycielem Climate Action Network Central and Eastern Europe (CAN CEE) i Koalicji Klimatycznej. Był m.in. doradcą ds. integracji europejskiej w Ministerstwie Środowiska oraz kierownikiem merytorycznym w zespole przygotowującym Program Ochrony Środowiska dla m.st. Warszawy. Współpracuje m.in. z FAO, US AID, Bankiem Światowym i Komisją Europejską. Autor i współautor ponad 350 publikacji.
Dr Katarzyna Wolnicka jest specjalistką dietetyki, autorką krajowych zaleceń żywieniowych w postaci „Talerza zdrowego żywienia” i materiału „W 3 krokach do zdrowia”. Współtworzyła wiele publikacji i poradników dotyczących roli żywienia w profilaktyce i terapii chorób dietozależnych. Wieloletnia ekspertka Instytutu Żywności i Żywienia włączonego do Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB i koordynatorka Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej; kierowniczka Zakładu Edukacji Żywieniowej. Zajmuje się m.in. opracowywaniem i upowszechnianiem zaleceń żywieniowych, koordynacją projektów z zakresu edukacji żywieniowej, oceną stanu odżywienia i sposobu żywienia.
Monika Borycka jest badaczką trendów, analityczką innowacji, założycielką i CEO TrendRadar, pod szyldem którego przybliża wiedzę o przyszłości i trendwatchingu. Pomaga firmom i organizacjom zrozumieć przyszłość i przygotować się na nadchodzące zmiany. Wykładowczyni, opiekunka merytoryczna studiów Trendwatching & Future Studies na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Przez ponad 13 lat pracowała w zespołach digitalowych największych ogólnopolskich stacji telewizyjnych, gdzie zajmowała się m.in. trendwatchingiem, a także analizą i wdrażaniem innowacji.
1 „Talerz Polaka – Nawyki żywieniowe polskiego społeczeństwa”, marzec 2023, agencja badawcza Zymetria.
