– Brak w minionych dwóch tygodniach przed ankietą jakichkolwiek objawów depresji wykazało w momencie badania 72,7 proc. ankietowanych Polaków. Łagodne objawy wykazało 14,2 proc, umiarkowane 4,3 proc., nasilone 2,2 proc., a wyraźnie silne objawy 0,7 proc. ankietowanych. Można więc powiedzieć, że co piąty Polak w tym badaniu wykazał objawy depresji. Nie jest to oczywiście kliniczna diagnoza depresji, taką bowiem stawia lekarz lub psycholog, uwzględniając także inne techniki diagnostyczne. Daje nam jednak wyobrażenie o tym, czego doświadczają mieszkańcy Polski w zakresie zdrowia psychicznego w rzeczywistości, którą nazywamy kruchą, niespokojną, nieliniową i niezrozumiałą.
Warto regularnie wykonywać samodzielny test przesiewowy https://ifightdepression.com/pl/autotest dla siebie lub wczuwając się w bliskie nam osoby. W wielu krajach Europy testy kwestionariuszowe wykrywające depresję leżą w każdej przychodni. Wchodząc do lekarza pierwszego kontaktu w jakiejkolwiek innej sprawie, pacjent ma już ze sobą wypełniony w poczekalni formularz, który lekarz przy okazji wizyty interpretuje. Jeżeli kwestionariusz zasugeruje depresję, lekarz rodzinny od razu sam prowadzi dalszą diagnozę i podejmuje leczenie pacjenta albo zaleca pacjentowi wizytę u psychiatry, psychologa czy psychoterapeuty. O jakie objawy pytali Polaków ankieterzy CBOS?
Opowiada dr Piotr Toczyski:
– Podobnie jak w zbliżonych badaniach GUS, uwzględniliśmy osiem z dziewięciu pozycji kwestionariusza PHQ-9 (Patient Health Questionnaire), który jest przeznaczony do przesiewowego wykrywania depresji. Pierwszym objawem jest niewielkie zainteresowanie wykonywanymi czynnościami lub odczuwanie niewielkiej przyjemności z ich wykonywania. Drugi to uczucie smutku, przygnębienia lub beznadziejności. Trzecim objawem w przesiewowym kwestionariuszu depresji są kłopoty z zaśnięciem lub przerywany sen, albo zbyt długi sen. Dalej na liście jest uczucie zmęczenia lub brak energii (objaw czwarty) i brak apetytu lub przejadanie się (objaw piąty). Szóstym objawem depresji jest poczucie niezadowolenia z siebie – lub uczucie, że jest się do niczego albo że osoba wypełniająca kwestionariusz zawiodła siebie lub rodzinę. Siódmym objawem są problemy ze skupieniem się, np. przy czytaniu gazety lub oglądaniu telewizji. A ósmym objawem, o który pytaliśmy, jest poruszanie się lub mówienie tak wolno, że inni mogliby to zauważyć. Albo wręcz przeciwnie – niemożność usiedzenia w miejscu lub podenerwowanie powodujące ruchliwość znacznie większą niż zwykle.
W kolejce do specjalistów trzeba czekać dłużej niż na wizytę u lekarza rodzinnego. Dlatego w Europie lekarze często dają pacjentom z łagodną depresją dostęp do warsztatów iFightDepression – darmowych, bo sfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Warsztaty te są przetestowane klinicznie. Te darmowe europejskie warsztaty, które można realizować pod okiem swojego lekarza pierwszego kontaktu, psychoterapeuty albo psychiatry, też już są dostępne w Polsce: https://tool.ifightdepression.com/pl-YO/login?languageswitch=1.
A czy korzystanie z internetu nie pogłębia depresji? Wygląda na to, że nie. W badaniu dr. Piotra Toczyskiego okazało się, że internauci wręcz rzadziej deklarują przeżywanie ostatniego objawu depresji – 91 proc. twierdzi, że są od wolni od zmiany ruchliwości w porównaniu do 83 proc. pozostałej populacji, niekorzystającej z internetu. Internauci deklarują też więcej wolności od objawu czwartego, czyli uczucia zmęczenia lub braku energii. Nie doświadcza tego objawu 52 proc. internautów wobec niedoświadczających go 43 proc. osób pozostających poza internetem. Jednak internauci nieco gorzej śpią, różnica wyniosła 5 punktów procentowych.
Badanie dr. Piotra Toczyskiego jest jednym z elementów jego większego przedsięwzięcia badawczego „Izolacja społeczna w czasie epidemii a wycofanie projekcji na temat Internetu”, realizowanego na styku konsorcjów World Internet Project i EAAD-Best.eu w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej.
Badanie przeprowadzono w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Każdy respondent wybierał samodzielnie jedną z metod: wywiad bezpośredni z udziałem ankietera (metoda CAPI), wywiad telefoniczny po skontaktowaniu się z ankieterem CBOS (CATI, gdzie dane kontaktowe respondent otrzymywał w liście zapowiednim od CBOS) lub samodzielne wypełnienie ankiety internetowej, do której dostęp był możliwy na podstawie loginu i hasła przekazanego respondentowi w liście zapowiednim od CBOS. We wszystkich trzech przypadkach ankieta miała taki sam zestaw pytań oraz strukturę. Badanie zrealizowano w dniach od 30 maja do 9 czerwca 2022 roku na próbie liczącej 1050 osób (w tym: 61,6% metodą wywiadów w domach CAPI, 23,1% – telefonicznych CATI i 15,2% – internetowych CAWI).
Na koniec informujemy, że pierwszy w Polsce lokalny alians przeciw depresji, utworzony pod patronatami prezydenta Warszawy i burmistrza warszawskiego Śródmieścia, przygotował film edukacyjny o depresji. Głosu użyczyła Krystyna Janda, dyrektor artystyczna warszawskiego Teatru Polonia.
https://www.youtube.com/watch?v=kOVRSHzFD-I&ab_channel=EuropeanAllianceAgainstDepression
Zachęcamy do szerokiego dzielenia się tym filmem, bo wiedza w nim zawarta może pomóc ratować zdrowie psychiczne, a nawet życie. Depresja niesie bowiem ciężkie cierpienie i bywa chorobą śmiertelną. Czterominutowy animowany film edukacyjny, w którym lokalne głosy opowiadają o depresji, dostępny jest też we Włoszech, Hiszpanii, Irlandii, Estonii, Grecji, Bułgarii i na Węgrzech. Stworzyli go wspólnie uznani europejscy psychiatrzy i psychologowie z certyfikatem Best Practice (najlepszych praktyk) Światowej Organizacji Zdrowia i Komisji Europejskiej. Jeżeli po obejrzeniu filmu i przeczytaniu tego tekstu martwimy się o kogoś z objawami depresji, przeczytajmy, co więcej możemy zrobić: https://ifightdepression.com/pl/rodzina-i-przyjaciele
Jeżeli ktoś chce działać dla publicznego zdrowia psychicznego w swojej lokalnej społeczności, warto założyć własny lokalny alians przeciw depresji w kontakcie z europejskim konsorcjum EAAD-Best.eu. Pierwsze w krajach Europy Środkowej sojusze przeciw depresji powstały równolegle w trzech europejskich stolicach: w Warszawie, Sofii i Atenach. Ze stolic będą promieniować na inne regiony. W Europie jest tych aliansów już ponad sto. Więcej: https://www.aliansprzeciwdepresji.org
Kontakt: Dr Piotr Toczyski jest psychologiem z europejskim certyfikatem EFPA EuroPsy, krajowym konsultantem metody EAAD-Best.eu i iFightDepression.eu w Polsce. Pracuje w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Email: ptoczyski@aps.edu.pl
