Santa Claus i Father Christmas – co ich odróżnia?
Eksperci z platformy do nauki języków obcych Preply stworzyli mapę, która przedstawia nazwy, jakimi określa się postać rozdającą dzieciom świąteczne prezenty w różnych zakątkach świata. Zauważyli, że w zależności od wpływów poszczególnych kultur, zmienia się nie tylko jej imię, ale czasem także wizerunek. Wesoły staruszek w czerwonym płaszczu w niektórych miejscach zostaje zastąpiony przez Dziadka Mroza, a nawet… trzynastu chłopców.
„Największy wpływ na stosowane dziś nazewnictwo mają lokalne folklory, które w ciągu ostatnich stuleci miksowały się ze sobą, tworząc niezwykłą lingwistyczną i kulturową mieszankę. W samym tylko języku angielskim dla postaci Świętego Mikołaja stosuje się trzy określenia” – komentuje Sylvia Johnson, ekspert ds. umiejętności językowych i międzykulturowych w Preply.
Najpopularniejsze z nich to Santa Claus (lub po prostu Santa), które dominuje w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie – właśnie dlatego w większości świątecznych produkcji hollywoodzkich spotkamy się z tą nazwą. W Wielkiej Brytanii i Australii częściej usłyszymy natomiast Father Christmas. W niektórych miejscach znany jest też Grandfather Frost, czyli dosłowne tłumaczenie wschodniosłowiańskiego Dziadka Mroza (z rosyjskiego Дед Мороз).
Pierwszy Mikołaj nie pochodził wcale z Laponii
Samo imię „Mikołaj” nie jest przypadkowe. Święty Mikołaj (czyli angielski Saint Nicholas) to bowiem postać historyczna. Według dawnych przekazów był to biskup z Miry (tereny dzisiejszej Turcji), który zasłynął ze swojej filantropii, bo dzielił się majątkiem z biedniejszymi. To właśnie on stał się pierwowzorem Mikołaja, jakiego znamy z popkultury – chociaż jego tradycyjny wygląd odbiegał od bohatera świątecznych reklam Coca-Coli.
Nie powinno zatem dziwić, że w większości państw, zwłaszcza europejskich, staruszek rozdający prezenty nosi imię nadane mu po świętym z Miry – tyle że w lokalnych tłumaczeniach. I tak na Słowenii jest to Miklavž, na Węgrzech Mikulás, w Austrii Nikolo, w Czechach Svatý, a w Szwajcarii Samichlaus.
Skąd więc w Ameryce wziął się słynny Santa Claus (a także meksykański Santo Clós, kubański Santa Cló czy salwadorski Santa El)? Historia znów wiąże się ze św. Mikołajem z Miry. To właśnie na jego cześć Holendrzy i Belgowie zapoczątkowali święto Sinterklaasavond, czyli tradycję zostawiania dzieciom prezentów w nocy z 5 na 6 grudnia. Kiedy w XIX wieku ci europejczycy zaczęli emigrować do USA, zapoznali Amerykanów z kultową w Europie postacią, a holenderski Sinterklaas otrzymał imię Santa Claus.
Świąteczne prezenty na Nowy Rok
Nie wszędzie jednak dominują zachodnioeuropejskie zwyczaje. W Europie Południowo-Wschodniej (w państwach takich jak Rosja, Macedonia, Białoruś, Mongolia czy Litwa, ale też Armenia, Albania, Gruzja i Chorwacja) prezenty roznosi Dziadek Mróz. Wywodzi się on z legendarnej postaci ze wschodniosłowiańskiego folkloru.
Chociaż występuje pod różnymi lokalnymi imionami, zawsze przedstawiany jest podobnie. Jest to starszy mężczyzna w długim kożuchu (niekoniecznie czerwonym), futrzanej czapie, który podpiera się kosturem. Dziadek Mróz nie przynosi jednak prezentów w Boże Narodzenie, a z okazji Nowego Roku.
Legendy z Północy
Dziadek Mróz i Święty Mikołaj to odrębne postacie, ale eksperci z Preply zauważają, że mają one ze sobą sporo wspólnego. Powiew „świeżości” spotka nas, kiedy udamy się na północ Europy. Najciekawiej pod tym względem jawi się Islandia, gdzie prezenty wręcza nie jedna osoba, a… trzynaście chłopców. Są to tak zwani Jólasveinar, czyli Świąteczni Chłopcy. Według islandzkiej legendy Jólasveinar odwiedzają dzieci przez trzynaście nocy poprzedzających Boże Narodzenie, zostawiając poczęstunek tym, które były grzeczne. Każdy z chłopców ma własne imię, np. Þvörusleikir (Wylizywacz łyżek) czy Gluggagægir (Podglądacz).
„Ciekawy jest też przykład Norwegii, gdzie przez lata funkcjonowała postać świątecznego elfa, nazywanego Julenissen. Z biegiem czasu przeobraził się on w » nowoczesnego« Świętego Mikołaja w czerwonym kubraku. To tylko jeden z przykładów tego, jak silny jest wpływ amerykańskiej kultury” – zauważa Sylvia Johnson z Preply.
Oto jak określa się Świętego Mikołaja w różnych krajach na świecie:
- Papá Noel – Hiszpania, Argentyna, Kolumbia, Paragwaj
- Père Noël – Francja, Kamerun, Maroko
- Pai Natal – Portugalia
- Papai Noel – Brazylia
- Baba Noel – Irak (język arabski)
- Bābā Noel – Iran (język perski)
- Noel Baba – Turcja
- Дед Мороз (Đed Mraz) – Rosja, Macedonia
- Деда Мраз (Deda Mraz) – Serbia
- Дзед Мароз (Dzied Maroz) – Białoruś
- Өвлийн өвгөн (Övliin övgön) – Mongolia
- თოვლის ბაბუა (tovlis babua) – Gruzja
- Ձմեռ Պապ (Dzmer Papik) – Armenia
- Kalėdų Senelis – Litwa
- Babagjyshi i Vitit te Ri – Albania
- St Nikolaus / Nikolo – Austria
- Святий Миколай (Svyatyy Mykolay) – Ukraina
- Kleeschen – Luksemburg
- Santa Claus – USA, Kanada, Australia, Wielka Brytania
- Santa El – Salwador
- Santa Cló – Kuba
- Santa Clós – Portoryko, Wenezuela
- Santa Klaus – Filipiny
- Santo Clós – Meksyk
- ซานตาคลอส (Sāntākhlxs̄) – Tajlandia
- サンタクロース (Santakurōsu) – Japonia
- 산타 할아버지 (Santa hal-abeoji) – Korea Południowa
- Jõuluvana – Estonia
- Julemanden – Dania
